Dług Polski – kto jest największym posiadaczem naszego zadłużenia?

Dług publiczny to suma wszystkich niespłaconych zobowiązań państwa wobec wierzycieli krajowych i zagranicznych. Im więcej rząd pożycza pieniędzy, tym samym musi nałożyć więcej podatków, a ciągłe zwiększanie długu sprawia, że spłacać go będą jeszcze kolejne pokolenia. Na koniec czerwca 2021 r. dług Skarbu Państwa wynosił 1 bln 133 mld zł, a jak wynika z projektu budżetu na 2022 rok, na koniec przyszłego roku osiągnie 1 bln 511 mld zł.
Co więcej, jak pokazują najnowsze dane Ministerstwa Finansów, dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP), wyniósł na koniec drugiego kwartału 1 bln 401 mld zł. Ta gigantyczna kwota w ostatnich latach zaczęła rosnąć coraz szybciej. Jak wygląda struktura zadłużenia Polski i kto jest największym posiadaczem naszego długu?
Od kogo Polska pożycza pieniądze?
Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że zadłużenie Skarbu Państwa na koniec czerwca 2021 r. wyniosło 1 133 647,5 mln zł, czyli wzrosło o 36 167,4 mln zł od początku 2021 r. Jak wygląda struktura zadłużenia publicznego w przypadku Polski?
Udział nierezydentów, czyli np. inwestorów zagranicznych, w długu Skarbu Państwa wyniósł 32,9% (373 511,2 mln zł). Oznacza to, że dług publiczny w Polsce jest finansowany w dużej mierze przez Polaków i rodzime instytucje oraz firmy. Jak to możliwe? Polacy pożyczają państwu pieniądze, m.in. kupując obligacje skarbowe. Gospodarstwa domowe są jednymi z głównych posiadaczy skarbowych papierów wartościowych wśród podmiotów z krajowego sektora pozabankowego – w czerwcu ich udział wyniósł 21,7%. Z kolei jeśli chodzi o instytucje rządowe i samorządowe ich udział wyniósł 25,6% (w tym Fundusz Rezerwy Demograficznej i Bankowy Fundusz Gwarancyjny), w przypadku zakładów ubezpieczeń było to 23,9%, a funduszy inwestycyjnych – 20,6%. Jednak to krajowy sektor bankowy jest tym, który w czerwcu 2021 r. posiadał najwięcej skarbowych papierów wartościowych (42%) o wartości 482 250,2 mln zł.
Dług publiczny w rękach zagranicznych inwestorów
Nierezydenci, czyli głównie inwestorzy instytucjonalni, w tym również banki centralne innych państw i instytucje publiczne, na koniec czerwca 2021 r. mieli w swoich portfelach polskie papiery w złotych, których wartość wyniosła ok. 373 511,2 mln zł. Ich udział w całym długu wyniósł blisko 33%.
Wobec ilu państw Skarb Państwa ma dług? Nasze obligacje w swoich portfelach mieli inwestorzy zagraniczni z aż 63 krajów. Które zatem kraje posiadają najwięcej skarbowych papierów wartościowych (SPW)? W czerwcu 2021 r. największy udział w zadłużeniu miały podmioty z Japonii (z udziałem 39,7%, w tym głównie zakłady ubezpieczeniowe: 18,6% udziału w zadłużeniu nierezydentów w krajowych SPW oraz fundusze emerytalne: 14,3%). Na kolejnym miejscu znaleźli się inwestorzy z Luksemburga – 10,1%, Holandii – 10,0%, Niemiec – 8%, Stanów Zjednoczonych – 5,6%, Wielkiej Brytanii – 5,4% oraz Irlandii 5%.
Zadłużenie Skarbu Państwa – udział nierezydentów w podziale na kraje o największej liczbie obligacji
Kraj | Udział posiadanych obligacji względem reszty podmiotów zagranicznych | Wartość posiadanych obligacji |
Japonia | 39,70% | 24,8 mld zł |
Luksemburg | 10,10% | 6,3 mld zł |
Holandia | 10,00% | 6,3 mld zł |
Niemcy | 8,00% | 5 mld zł |
USA | 5,60% | 3,5 mld zł |
Wielka Brytania | 5,40% | 3,4 mld zł |
Irlandia | 5,00% | 3,1 mld zł |
Pod względem udziału w zadłużeniu na drugim miejscu znaleźli się nierezydenci z krajów strefy euro – należało do nich 31,1% długu będącego w rękach nierezydentów, a jego wartość wyniosła 24,5 mld zł. Na trzecim miejscu znaleźli się inwestorzy zagraniczni z Europy, ale spoza UE, którzy mieli 6,1%, a ich portfel obligacji miał wartość 4,8 mld zł, z czego 3,4 mld zł znajdowało się w posiadaniu inwestorów z Wielkiej Brytanii. Na czwartym miejscu znaleźli się nierezydenci z krajów Ameryki Północnej: 5,3%. Wartość posiadanych przez nich skarbowych papierów wartościowych wyniosła 4,2 mld zł, z czego 3,5 mld zł znajdowało się w posiadaniu inwestorów ze Stanów Zjednoczonych. Inwestorzy z pozostałych regionów świata stanowili 10%.Jak struktura długu Polski w rękach zagranicznych podmiotów wygląda w podziale na regiony świata? Największy udział mają nierezydenci z Azji – 52,3%. Łącznie w rękach inwestorów z tej części świata są skarbowe papiery wartościowe o wartości 41,2 mld zł, z czego 24,8 mld zł należy do inwestorów z Japonii, a 15,4 mld zł jest w portfelach azjatyckich banków centralnych.
Które kraje na świecie są najbardziej zadłużone?
Nie tylko Polska w trakcie pandemii Covid-19 znacznie zwiększyła swój dług publiczny. Jak wynika z danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego z 2021 r., Japonia jest krajem, który nadal ma najwyższy wskaźnik zadłużenia do PKB na świecie. Kształtuje się on na poziomie 257% i jest znacznie wyższy niż w innych krajach rozwiniętych. Obecnie trzy kraje na świecie mają ponad 200% długu w porównaniu do swojego PKB, a 32 państwa – ponad 100%. MFW ujmuje dług publiczny w kontekście wielkości gospodarki każdego kraju. Które państwa mają najwyższy wskaźnik zadłużenia do swojego PKB? Jak pokazują dane MFW, jest to Japonia, Sudan i Grecja. Tuż za pierwszą dziesiątką krajów z najwyższym zadłużeniem do PKB znalazły się Stany Zjednoczone (133%), Portugalia (131%), Aruba (130%) czy Singapur (129%). Z kolei na drugim biegunie są kraje z bardzo małym zadłużeniem, jak choćby Kuwejt (14%) czy Rosja (18%).
Kraj | Kraje z najwyższym wskaźnikiem zadłużenia do PKB |
Japonia | 257% |
Sudan | 212% |
Grecja | 210% |
Erytrea | 176% |
Suriname | 157% |
Włochy | 157% |
Barbados | 143% |
Malediwy | 140% |
Cabo Verde | 138% |
Belize | 135% |
Jak liczony jest dług publiczny?
W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o tym, że dług publiczny Polski jest o wiele większy niż ten podawany przez Ministerstwo Finansów. Wpływ na to ma m.in. przyjmowana metoda liczenia, różniąca się od tej przyjętej przez Komisję Europejską.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (art. 216 ust. 5) określa maksymalną wielkość relacji długu publicznego do PKB. Wysokość progu, którego nie może przekroczyć dług publiczny, weryfikuje Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. W niej zapisane są progi ostrożnościowe – jeśli zostaną one przekroczone, rząd musi podjąć określone kroki mające na celu oszczędzanie – jak choćby waloryzacja rent i emerytur tylko o inflację. Obowiązujący w Polsce próg ostrożnościowy wynosi do 60 % PKB.
Polski rząd definiuje dług publiczny inaczej niż Komisja Europejska. Komisja Europejska przyjmuje, że Krajowy Fundusz Drogowy jest częścią sektora finansów publicznych, ponieważ długi zaciągnięte przez KFD spłacają polscy podatnicy, jednak polski rząd nie wlicza KFD do długu publicznego. Jest to sposobem na to, aby zmniejszyć ryzyko przekroczenia progu ostrożnościowego.
Dodatkowo, jak wskazują ekonomiści, rząd ukrywa faktyczny stan zadłużenia państwa. Potwierdza to również analiza wykonania zeszłorocznego budżetu, którą przeprowadził NIK. Wynika z niej, że rząd coraz większą część wydatków państwa przesuwa do różnego rodzaju funduszy i agencji, a to bezpośrednio przekłada się na zaniżenie prawdziwej wysokości zadłużenia państwa. NIK podała, że ustawa budżetowa nie zawierała wielu operacji kosztownych z punktu widzenia państwa. Wśród nich można wymienić np. przekazywanie różnym instytucjom obligacji państwowych zamiast dotacji, jak choćby 18,3 mld zł, które trafiły m.in. do TVP czy Banku Gospodarstwa Krajowego. Z kolei dodatkowe 41 mld zł poza budżetem powędrowała m.in. do Funduszu Solidarnościowego czy Funduszu Przeciwdziałania Covid-19.
Jak pokazują najnowsze dane Ministerstwa Finasnów, dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP), czyli tzw. general government wyniósł na koniec drugiego kwartału 1 401 mld zł. Tym samym wzrósł on od początku roku o 4,9 proc., a w skali 12 miesięcy aż o 11,6 proc.