Banki Spółdzielcze

Banki spółdzielcze pośredniczą w przekazywaniu rolnikom dopłat z Unii Europejskiej oraz, za sprawą udzielanych pożyczek, przyczyniają się do modernizacji i rozwoju rolnictwa i wspierają rozwój obszarów wiejskich oraz mają znaczny wpływ na poprawę infrastruktury technicznej, produkcyjnej i społecznej w tych regionach.

Ruch spółdzielczy jest nurtem społeczno-gospodarczym opartym na takich wartościach, jak odpowiedzialność społeczna, solidarność grupowa. W literaturze dotyczącej banków spółdzielczych często wskazuje się na ich podwójny charakter, łączenie celów społecznych z celami ekonomicznymi.

Nieco historii na temat Banków Spółdzielczych:

Tradycje banków spółdzielczych w Polsce sięgają ponad 150 lat. Po zakończeniu II wojny światowej paragrafy Prawa bankowego z 1975 r. zobowiązały spółdzielnie kredytowe do używania nazwy „bank spółdzielczy”. To właśnie wtedy powstało pojęcie banków spółdzielczych. 

Pieczę nad nimi stanowił Bank Gospodarki Żywnościowej. Transformacja polskiej gospodarki po 1989 roku wymagała zmian w spółdzielczym systemie bankowym. W początkowej fazie transformacji ustrojowej w Polsce, w latach 1989-1993, prawo zezwalało na swobodne tworzenie banków prywatnych, a istniejące banki spółdzielcze mogły nadal oferować szeroki zakres usług bankowych na terenie całego kraju. 

Ze względu na niską świadomość finansową i brak wyspecjalizowanej kadry doświadczonej w zarządzaniu ryzykiem, wiele banków spółdzielczych w tamtym okresie znalazło się w kryzysie. ​​Na koniec 1993 roku aż ponad 600 banków spółdzielczych było w trakcie postępowania naprawczego. W kolejnych latach, przy aktywnym wsparciu NBP, banki te były przedmiotem fuzji i przejęć, programów naprawczych. 

W 2016 r. placówki banków spółdzielczych stanowiły 38,0% ogólnej liczby placówek bankowych w Polsce i dawały zatrudnienie 19,7% osób zatrudnionych w sektorze bankowym. 

Na koniec 2016 r. inwestorzy zagraniczni w bankach w Polsce mieli około 57% udziału w polskim sektorze bankowym. W trakcie ostatniego kryzysu finansowo-gospodarczego banki spółdzielcze, złożone w 100% z polskiego kapitału, nie transferowały zysków za granicę i nie udzielały kredytów walutowych, co oznacza, że nie odczuły negatywnych skutków w takim stopniu jak banki komercyjne.

Według KNF na koniec grudnia 2019 r. w Polsce działało 538 banków spółdzielczych. Wg stanu na koniec grudnia 2019 r. funkcjonowały 2 banki zrzeszające: Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie oraz SGB-Bank S.A. w Poznaniu. Banki zrzeszające na koniec grudnia 2019 r. wykazały zysk netto w kwocie 52,3 mln zł.

Forma prawna banków spółdzielczych

Banki spółdzielcze są własnością klientów, spółdzielców i są często regulowane zarówno przepisami prawa bankowego, jak i spółdzielczego. Bank spółdzielczy co do zasady jest obowiązany zrzeszyć się z bankiem zrzeszającym. 

Podstawowym aktem normatywnym regulującym działalność banków spółdzielczych w Polsce jest Ustawa o bankowości spółdzielczej z 2000 r. Zgodnie z jej artykułem bank spółdzielczy to bank, który jest jednocześnie spółdzielnią, a zatem według przepisów Prawa spółdzielczego z 1995r. stosuje się do niego zawsze, gdy w grę wchodzi spółdzielcze prawo bankowe lub ogólne prawo bankowe.

Zgodnie z ustawą Prawa spółdzielczego, spółdzielnią jest każde zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym kapitale zakładowym, które prowadzi wspólną działalność gospodarczą w interesie swoich członków.

Zasadniczą różnicą między bankami komercyjnymi, a spółdzielczymi jest ich obligatoryjne działanie w ramach zrzeszenia. Nie jest ona obowiązkowa dla banków spółdzielczych, których wartość kapitałów własnych w euro przekracza 5 mln euro.

Każdy bank spółdzielczy posiada własną strukturę organizacyjną, na którą składają się :

• walne zgromadzenie – podejmuje, zatwierdza kluczowe decyzje,
• rada nadzorcza – kontroluje działalność spółdzielni,
• zarząd – reprezentuje spółdzielnię oraz zarządza jej działalnością.

Na czym polega działalność banków spółdzielczych?

Bankowość spółdzielcza, obejmuje bankowość detaliczną prowadzoną przez unie kredytowe, wzajemne kasy oszczędnościowe, towarzystwa budowlane i spółdzielnie, a także komercyjne usługi bankowe świadczone przez organizacje wzajemnościowe na rzecz przedsiębiorstw spółdzielczych.

Z obowiązku tego zwolniony jest bank spółdzielczy, którego kapitał założycielski wynosi minimalną kwotę 5 000 000 euro. Świadczą one usługi, takie jak oszczędności i pożyczki, zarówno dla osób niebędących członkami spółdzielni, jak i dla członków, a niektóre z nich uczestniczą w hurtowych rynkach obligacji. Te zewnętrzne udziały mogą osłabiać kontrolę członków, dlatego można je uznać za częściowo spółdzielcze.

Systemy bankowości spółdzielczej są też zwykle bardziej zintegrowane niż systemy unii kredytowych. Lokalne oddziały banków spółdzielczych wybierają własne zarządy i zarządzają własnymi operacjami, ale większość decyzji strategicznych wymaga zatwierdzenia przez biuro centralne. Unie kredytowe zazwyczaj zachowują strategiczny proces decyzyjny na poziomie lokalnym, choć poprzez federację dzielą się funkcjami zaplecza, takimi jak dostęp do globalnego systemu płatności.