Ryzyko kredytowe – jak bank je ocenia?

Pożyczanie pieniędzy w zamian za odsetki jest bardzo opłacalne, jednak obarczone sporym ryzykiem. Instytucja finansowa, udzielając kredytów, zakłada, że część klientów może nie uregulować zobowiązania na czas lub dokonać spłaty w niewystarczającej kwocie. Analiza ryzyka kredytowego – jak i jego właściwa ocena – to podstawa umożliwiająca zachowanie płynności finansowej, zarówno banków, jak i firm pożyczkowych.

Co to jest ryzyko kredytowe?

Ryzyko kredytowe to nic innego jak prawdopodobieństwo, że dłużnik nie spłaci zobowiązania na czas, uiści mniejszą kwotę niż wymagana w umowie lub zdecyduje się nie spłacać pożyczonej sumy w ogóle.

Właściwe zarządzanie ryzykiem kredytowym jest dla banków niezwykle istotne, ponieważ kredyty stanowią fundament ich działalności. Między innymi to środki pozyskane z odsetek i innych opłat za udzielenie kredytów pozwalają zachować bankowi odpowiednią płynność finansową (umożliwiają udzielanie kolejnych kredytów). Nieprzewidziane zaległości ze strony klientów zaburzają przyjętą strategię finansową banku i w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do jego bankructwa.

Rodzaje ryzyka kredytowego

Zarządzanie ryzykiem kredytowym w przypadku instytucji finansowych jest ściśle sformalizowane i poddane dogłębnej oraz wielowymiarowej analizie. Banki ryzyko kredytowe dzielą na:

• ryzyko aktywne – uwzględnia możliwość wystąpienia strat z tytułu nieuregulowanych w terminie rat kapitałowych wraz z odsetkami;
• ryzyko pasywne – jest związane z niebezpieczeństwem wypłacenia zdeponowanych środków przed terminem ustalonym w umowie. Mowa tutaj o depozytach pozyskanych od przedsiębiorstw lub indywidualnych klientów (m.in. z lokat);
• ryzyko indywidualne – obejmuje straty, jakie mogą powstać z tytułu konkretnej umowy kredytowej;
• ryzyko portfelowe – przewiduje możliwość wystąpienia strat, na podstawie całościowej oceny portfela banku, czyli wszystkich typów udzielonych kredytów (gotówkowych, hipotecznych, limitów na kartach kredytowych itd.) oraz ich proporcji do reszty zobowiązań w tymże portfelu. Teoretycznie, im bardziej różnorodny portfel, tym ryzyko jest mniejsze.

Ryzyko kredytowe a ocena klienta

Bank nie posiada narzędzi, które umożliwiłyby mu całkowite wyeliminowanie prawdopodobieństwa opóźnień w spłacie czy zaprzestania uiszczania należnych rat. W planie zarządzania ryzykiem kredytowym każdej instytucji bankowej znajdują się akceptowalne i nieakceptowalne poziomy ryzyk: aktywnych, pasywnych, indywidualnych i portfelowych. Aby utrzymać ryzyko kredytowe na relatywnie niskim poziomie (poniżej poziomu nieakceptowalnego), bank, przed udzieleniem zobowiązania, poddaje klienta sformalizowanej ocenie.

Ocena ryzyka kredytowego – na czym polega?

Oceniając ryzyko kredytowe związane z danym klientem, bank bada jego zdolność i wiarygodność kredytową. Używa do tego modeli (tabel) scoringowych i uzupełnia je na podstawie informacji otrzymanych od klienta. W ten sposób ustalany jest wynik scoringowy danego klienta, który jest odzwierciedleniem ryzyka kredytowego związanego z udzieleniem mu zobowiązania. Scoring wyrażany jest w postaci sumy uzyskanych punktów.

Przy ocenie zdolności kredytowej wykorzystuje się:

• scoring behawioralny – oparty jest na informacjach o tym, jak klient w przeszłości wywiązywał się z zaciągniętych zobowiązań. Wszelkie spóźnienia w spłacie lub długotrwałe zaległości wpływają na niego negatywnie. Dobrym przykładem scoringu behawioralnego jest scoring Biura Informacji Kredytowej, służący bankom do określania wiarygodności kredytowej klientów;
• scoring aplikacyjny – klient podaje swoje dane osobiste, a także te dotyczące jego majątku. Bank ustala m.in. jakie nieruchomości posiada wnioskujący lub jakie uzyskuje dochody. Scoring aplikacyjny jest podstawą przy obliczaniu ryzyka kredytowego związanego z potencjalnym klientem, a także przy obliczaniu jego zdolności kredytowej;
• scoring bankowy – uwzględnia on takie informacje dodatkowe, jak: wiek, stan cywilny, liczba osób na utrzymaniu, wysokość stałych rachunków (np. czynszu lub abonamentu telefonicznego), zawód, miejsce zamieszkania, posiadane ubezpieczenia oraz wiele innych. Na podstawie uzyskanych danych bank określa, czy potencjalny kredytobiorca posiada podobny status społeczny, skłonność do tych samych inwestycji lub tożsamą sytuację rodzinną w porównaniu do osób, które regularnie spłacają swoje zobowiązania.

Na podstawie sumy ze wszystkich scoringów bank wylicza ostateczny wynik scoringowy klienta, a następnie porównuje go ze średnią punktów innych kredytobiorców, którzy otrzymali zobowiązania i spłacają je terminowo. Jeśli mieści się on w akceptowanym przez bank przedziale, wnioskujący uznawany jest za wiarygodnego, a ryzyko kredytowe z nim związane za akceptowalne.