Weksel in blanco – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Weksle in blanco to deklaracje wekslowe, które nie są całkowicie wypełnione. W dokumencie może brakować terminu płatności, daty wystawienia, sumy wekslowej lub innego elementu. W chwili, gdy wierzyciel nie jest w stanie wyegzekwować postanowień wynikających z zawartej z dłużnikiem umowy, wypełnia zabezpieczający ją weksel in blanco i na jego podstawie uruchamia postępowanie komornicze.

Czym jest weksel?

Weksel to rodzaj papieru wartościowego wykorzystywanego do zabezpieczenia wierzytelności. Gwarancja w formie weksla ustanawiana jest najczęściej przy udzielaniu pożyczek, a także przy zawieraniu umów o wykonanie usług, np. transportowych lub budowlanych.

Formę weksla ściśle określa Prawo wekslowe. Zgodnie z nomenklaturą stronami są:

• trasat, który zobowiązuje się uiścić zapłatę, 
• remitent, czyli osoba mająca otrzymać pieniądze.

Weksel ustanawia zobowiązanie, na mocy którego trasat bezwarunkowo godzi się na to, aby zapłacić remitentowi (wierzycielowi) określoną sumę pieniędzy w ustalonym miejscu i czasie. Powinieneś wiedzieć, że wierzyciel może przenieść prawa do weksla na inną osobę. Jest to zgodne z prawem, a proces ten to  indosowanie weksla.

Weksel in blanco – co to takiego?

Weksel in blanco od zwykłego weksla różni się tym, że na deklaracji wekslowej jeden z elementów (lub kilka z nich) pozostaje niewypełniony – może być to np. suma, na jaką opiewa weksel, lub nazwisko remitenta.

W momencie, gdy wierzyciel chciałby skorzystać z weksla (czyli w momencie niewywiązania się dłużnika z zapisów umowy, którą weksel zabezpiecza), uzupełnia on brakujące dane. Wypełniony dokument stanowi podstawę do wszczęcia postępowania sądowego, mającego na celu wyegzekwowanie zapłaty sumy wekslowej.

Jak wypełnić weksel in blanco?

Nie ma gotowego wzoru na weksel in blanco. Dokument można sporządzić odręcznie na czystej kartce papieru lub w formie wydruku z polami do uzupełnienia. Do ustanowienia zabezpieczenia nie potrzeba nawet poświadczenia notarialnego. Obowiązkowy jest podpis trasata, który jest potwierdzeniem ważności weksla. Wymagany jest także zwrot poświadczający, że dłużnik zgadza się bezwarunkowo zapłacić sumę pieniężną. Może to być na przykład fraza „zapłacę za niniejszy weksel”. Jednak dla większej przejrzystości warto wyodrębnić w dokumencie pola na:

• miejsce i datę ustanowienia weksla,
• miejsce i termin zapłaty,
• sumę wekslową,
• nazwisko remitenta,
• tytuł dokumentu.

W gestii wierzyciela i dłużnika pozostaje to, czy elementy te zostaną wypełnione. Dla osoby deklarującej zapłatę lepiej jest, gdy weksel zawiera wszystkie dane możliwe do umieszczenia w dokumencie w chwili jego podpisywania. Niweluje to ryzyko nadużyć ze strony wierzyciela. W tym celu warto sporządzić także tzw. deklarację wekslową.

Deklaracja wekslowa, czyli zabezpieczenie dla dłużnika

Wierzyciel po otrzymaniu weksla in blanco może uzupełnić brakujące dane wedle własnego uznania. Zwykle brakującym elementem jest suma wekslowa. Nieuczciwy remitent może wpisać więc dowolną kwotę, a dłużnik, niezabezpieczony przed taką ewentualnością, będzie zobowiązany ją spłacić.

Deklaracja wekslowa, zwana również porozumieniem wekslowym, jest dokumentem, który dokładnie określa zasady oraz okoliczności, w jakich weksel może zostać wypełniony. Można zastrzec w nim, że wierzyciel ma prawo wypełnić go tylko w przypadku, gdy dłużnik nie wywiąże się z umowy, którą zabezpiecza weksel. Zapis taki jest szczególnie istotny, ponieważ weksel in blanco bez deklaracji wekslowej ważny jest bezwarunkowo i bezterminowo, nawet gdy wszystkie postanowienia umowy, którą zabezpieczał, dojdą do skutku.

Istotne jest, aby deklaracja wekslowa została sporządzona w dwóch egzemplarzach – po jednym dla każdej ze stron – i zawierała zarówno podpis dłużnika, jak i wierzyciela. Dzięki temu podczas procesu sądowego nieuczciwy remitent nie będzie mógł obstawać przy tym, że deklaracja taka nigdy nie powstała.

Weksel in blanco – jakie korzyści zapewnia wierzycielowi?

Weksel in blanco nie stanowi tak dobrego zabezpieczenia spłaty, jak chociażby nieruchomość, którą można na mocy umowy zająć, a potem sprzedać. Jest on jednak nadal stosunkowo skuteczny, szczególnie jeśli mówimy o tym, jak szybko może on stać się podstawą procesu egzekucji komorniczej.

Na podstawie weksla in blanco sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, a to stanowi już wystarczającą podstawę, aby uruchomić procedury komornicze. Komornik zobowiązany jest zabezpieczyć majątek dłużnika (np. środki zgromadzone na koncie osobistym). Jeśli dłużnik nie spłaci weksla w przeciągu dwóch tygodni od otrzymania nakazu z sądu, wierzyciel nabywa prawo do prowadzenia egzekucji z zabezpieczonego majątku dłużnika.

Dużą zaletą weksli in blanco są także niższe opłaty sądowe. Wierzyciel, uruchamiając postępowanie sądowe, zobowiązany jest uiścić opłatę równą 5% wartości wierzytelności, ale gdy podstawą jest weksel in blanco, opłata ta spada do poziomu 1,25%. Co więcej, jeśli dłużnik będzie chciał podjąć się obrony w sądzie, musi zapłacić pozostałe 3,75%. Inaczej nie będzie miał takiej możliwości.

Weksel in blanco bez protestu

Wierzyciele często obstają przy tym, aby w treści weksla in blanco umieszczać klauzulę „bez protestu”. Wielu remitentów mylnie sądzi, że taki zapis oznacza, że dłużnik zrzekł się prawa do obrony, gdy weksel in blanco stanie się przedmiotem sprawy sądowej.
Protest w nomenklaturze prawa wekslowego to notarialne potwierdzenie, że nie doszło do spłacenia weksla. Klauzula „bez protestu” oznacza więc zgodę na to, aby pominąć konieczność potwierdzania notarialnie tego, że dłużnik nie spłacił sumy wekslowej. Aby wszcząć postępowanie sądowe w sprawie weksla in blanco, takie potwierdzenie nie jest wymagane, dlatego klauzula „bez protestu” jest w tym przypadku bezużyteczna.